Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) tüm dünyada en önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. AIDS hastalığının da en önemli bulaşma yolunun cinsel ilişki olması ve diğer CYBH’nin bu bulaşmayı kolaylaştırdığının anlaşılması, son yıllarda CHBH’ye verilen önemin çok artmasına ve global önlem programlarının uygulanmasına yol açmıştır. Bu hastalıkların en önemli özelliklerinden biri de birçoğunun, genital sisteme yerleştikleri için gebelik veya doğum sırasında çocuğa da bulaşabilmeleri ve bunun yol açtığı geleceğe yönelik sorunlardır.Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, başlıca bulaşma yolunun, koruyucu bariyer olmadan, penisin vajinaya, ağıza veya anüse penetrasyonu ile gerçekleşen cinsel ilişki ile olduğu bir grup bulaşıcı hastalıktır. Bu şekilde bulaşma özelliği olan 30’dan fazla bakteri, virüs ve parazit; 50’den fazla hastalık tanımlanmıştır.
Yaş, Cins Ve Diğer Kişi Özellikleri
Biyolojik olarak her iki cins de cinsel yönden aktif oldukları yaşlarda CYBH’ye duyarlıdır. Bu hastalıkların yayılmasında sosyal faktörlerin önemi büyüktür. Yapılan araştırmalarda 14-19 yaş arası kadınlarda erkeklere göre daha sık görüldüğü saptanmıştır. Genç yaşta kadınlarda daha sık görülmesinin nedenleri kadınların daha erken yaşta evlenmeleri ve erken yaşta cinsel olarak aktif olmalarıdır. Biyolojik olarak kadınlar vajen mukozasının özellikleri nedeniyle daha duyarlıdır. Erkeklerde yapılan araştırmalarda ise, 19 yaşından sonra erkeklerde kadınlara göre daha çok CYBH görüldüğü saptanmaktadır. Kadınların daha duyarlı olmasına rağmen erkeklerde daha sık görülmesinin nedenleri:- Bu hastalıklar kadınlarda daha hafif belirtilerle veya asemptomatik seyrettiği için kadınlar doktora daha az başvururlar.
- Kültürel ve ekonomik nedenlerden dolayı kadınların sağlık kurumlarına CYBH için başvurmaları erkeklere göre daha zordur.
- Erkeklerin büyük bir bölümü genelev kadınları ile cinsel ilişki sonrasında enfekte olurlar.
- Erkekler kadınlara göre daha çok cinsel eş değiştirirler.
- Erkekler aynı yaştaki kadınlara göre cinsel yönden daha aktiftirler.
Sıklık Ve Coğrafi Dağılım
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların insidans ve prevalansıyla ilgili bilgi edinmeye yönelik 2 ana kaynak vardır. Vaka bildirimleri ve epidemiyolojik çalışmalar. Bildirimi zorunlu hastalıkların izleme sistemleri iyi olan ülkeler için bu vaka bildirimleri, yaklaşık sayılar vermede ve gerçek rakamların tahmininde iyi bir ölçüdür. Ancak tüm dünyada CYBH hastalık sürveyans sistemleri, yeni vaka sayılarını olduğundan daha düşük tahmin etmektedirler.1996 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yayınlanmış ve yayınlanmamış, geçmişe ait prevalans verilerinin ayrıntılı bir biçimde gözden geçirilmesi sonucunda, dünya çapında CYBH ile ilgili gerçek rakamları ortaya koymaya yönelik tahminleri açıklamıştır. Bu tahminlere göre 1997 senesinde yaklaşık 333 milyon insanda tedavi edilebilir cinsel temasla bulaşan hastalık oluşmuştur. Bunların 12,2 milyonu sifilis, 62,2 milyonu gonore, 89,1 milyonu klamidya ve 167,2 milyonu trikomoniyazis vakasıdır. Coğrafi olarak çok büyük çoğunluğu gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde bu hastalıklarla ilgili sayısal veriler çok yetersizdir.. Bu nedenle, özellikle insidans verilen WHO raporlarında da Türkiye ile ilgili AIDS ve Sifilis dışında bilgiler bulunmamaktadır. Bildirimi zorunlu hastalıklar arasında bulunmasına karşın sifilisin bile prevalans ve insidansını saptamak güçtür.Cybh Epidemiyolojisinin Özel Yöşeri Ve Hastalığın Yükü
Diğer bulaşıcı hastalıklardan farklı olarak CYBH’nin bazı ortak davranışsal ve biyolojik özellikleri vardır:- CYBH’nin semptomlar ortaya çıkmadan önceki latent veya inkübasyon evresi, tipik olarak uzundur ve bunun en önemli sonucu da kişinin hasta olduğunu bilmemesi, dolayısıyla bu dönemde bulaştırıcı olmasıdır.
- CYBH’ye neden olan etkenlerin genetik yapılarındaki değişkenlikler nedeniyle henüz hiçbirisine karşı aşı geliştirilememiştir.
- Etken mikroorganizmaların biyolojik özellikleri gereği sadece insan organizmasına ve genital mukozalardan geçişe uyum sağlamışlardır.
- CYBH sadece yol açtıkları akut sorunlar nedeniyle değil, uzun süreli zararlı etkileri nedeniyle de önemlidirler. Kronik ağrı, infertilite, ektopik gebelikler, puerperal sepsis, serviks kanseri, yenidoğan ve fetus infeksiyonlarına neden olabilirler.
- Diğer CYBH; HIV enfeksiyonunun bir kişiden diğer bir kişiye geçişini kolaylaştırmaktadır. Şankroid, klamidya, gonore, sifilis ve trikomonas infeksiyonları HIV geçişini 2-9 kez arttırmaktadır.
- Bir vakanın tedavi edilmesi ve önlenmesi diğer bir çok vakayı da önlemektedir.
Cybh’nin Bulaşması
CYBH’nin başlıca geçiş yolu korunmasız cinsel ilişkidir. Bunun yanında gebelikte fetusa (HIV ve Sifilis) veya doğum sırasında yenidoğana (gonore, klamidya infeksiyonu, HIV, Hepatit B), doğum sonrası yakın temas (HIV) ve kan ürünleri alınması (sifilis, HIV, Hepatit B) yoluyla bulaşma olur. Cinsel yol dışındakiler, hem minör yollardır hem de infekte kişilerin azalması zaten bu bulaşma yollarını da ortadan kaldırır. CYBH’nin bulaşmasında hem toplumsal hem de bireysel düzeyde, bazı davranışsal ve biyolojik faktörler belirleyici rol oynar. Bunlar şöyle sıralanabilir:- Birden fazla eşe sahip olmak
- Cinsel eşin birden fazla cinsel eşinin olması
- Seks işçileri ve onların müşterileri
- Yakın zamanda cinsel eş değiştirmek
- CYBH belirtisi olanlarla ilişkiyi sürdürmek
- CYBH olanların cinsel eşlerinin tedavi olmaları gerektiği konusunda bilgilendirilmemesi
