- Böbrek taşları biomineral grubundadırlar.
- Çok etkenli bir prosesin son ürünüdür.
- Taş bir belirtidir, hastalık değildir.
Günümüzde prevalansı %4-15 arasında, coğrafi bölgelere göre değişir. Türkiye’de son yapılan çalışmaya göre-2009 prevalans %11. ABD de ve Avrupa’da %5-10 arasında prevalans. İran’da %6 civarı saptanmıştır.Tekrarlama oranı taşın yapısına bağlı olarak tedavi edilmemiş kişilerde %50-100; tedavi edilenlerde %10-15. CaOx taşları için tedavisiz tekrarlama oranı 1.yıl %10; 5. Yıl %35, 10. Yıl %50 Dolayısıyla amaç taşı tedavi etmek değil taşın altında yatan bozukluğu düzeltmektir. Metaflaktik Tedavi tartışmasız gereklidir.
İdrar Yolu Taşlarının Meslek & Stres+İlaçlarOluşumu Faktörleri
KALITIM: Amerika yerlileri, Afrikalı ve Amerikalı siyahlar, İsrail doğumlularda düşük. Asya kökenlilerde, beyazlarda ve bazı soğuk iklim bölgelerinde yüksek. Herediter hastalıklar(Renal Tubuler Asidoz)-Sistinüri Ailenin beslenme alışkanlığı- (Taşı olan hastaların eşlerinin idrarında kalsiyum atılımı taşı olmayanlardan daha yüksek) Böbrek taşı olanların %25 inde aile hikayesi vardır. Taşı olmayanlarda yaklaşık %4.
YAŞ VE CİNSİYET: En sık 20-40 yaş arasında (20-70 yaş grubunda görülüyor). Erkek kadın oranı yıllar geçtikçe azalıyor. 1960 da 5/1 iken günümüzde 2/1. Bazı taş tipleri kadınlarda daha fazla (hiperparatiroidizm ve enfeksiyona bağlı taşlar). Çocuklarda erkek kadın oranı eşit. (Yüksek testosteron kc. De endojen oxalat üretimini artırıyor?) Çalışmada estrojenler üriner oxalat atılımını, plasma oksalat konsantrasyonu ve böbrekte CaOx birikimini azaltırken Testosteron artırıyor). Kadınlarda idrarda sitrat miktarı fazla.
COĞRAFYA-İKLİMSEL FAKTÖRLER: Dağlık, çöl ve tropikal bölgelerde yüksek. ABD ve Avrupa’da yüksek prevalans. Orta ve Güney Amerika, Afrikanın büyük kısmı ve Avustralya yerlilerinin yaşadığı yerlerde düşük insidans. Coğrafyanın etkisi çevresel sıcaklık ile ilişkili. Çevresel sıcaklık arttıkça taş oluşumu artıyor. Çalışmada Temmuz, ağustos ve eylül aylarında artış, maximum sıcaklıkta 1-2 ay sonra taş oluşum insidansı maximum. Türkiye’de Güneydoğu Anadolu ve Ege bölgesinde Karadeniz, İç ve Doğu Anadolu bölgelerine göre daha yüksek rastlanıyor. Yüksek sıcaklık terlemeyi artırarak konsantre idrara neden olur. Konsantre idrar asidik olmaya meyillidir: Ürik asit ve sistin kristalleri oluşabilir. Ayrıca güneş ışığına maruz kalmakla idrar Ca. Salınımını arttırır.
SIVI ALIMI & BESLENME: Sıvı alımının artması ve idrar miktarının artması taş oluşunu azaltır. 2 faktör önemli: Sıvı alımı yanında terleme ve solunumla kayıp; bölgedeki suyun mineral ve eser element içeriği. İdrar hacmi en az 2-2.5Lt/gün olmalı. Suyun sertliği ile ilgili bulgular tartışmalı. Suyun içerisindeki eser elementlerin varlığı taş oluşumunda rol oynar. Çinko Ca kristalizasyonunu önler.
Nötral İçecekler: Mineral suları, bitkisel çaylar, meyve çayları.
Alkali Yapıcı İçecekler: Bikarbonatı yüksek mineral suları(1000 den yüksek) Portakal suyu, Limon suyu. (İdrar pH ve Sitratı YÜKSELTİR) Kolalı İçecekler idrar pH ve sitratı DÜŞÜRÜR. Lifli gıdalardan fakir beslenme, düşük Ca alımı, az su tüketimi Hyperoxaluri ve hipercalsiüri neden olur. Köpeklerle ilgili ilginç araştırmada köpeklerde enfeksiyon taşı struvit fazla görülürken köpek mamasının içeriği değiştirilmiş ve takip eden yıllarda CaOx taşlarının daha fazla görüldüğü saptanmıştır.
Diyet CaOx ve Ürik asit taşlarını tekrarlamayı önlemede etkili: Dengeli Beslenme-Uygun vücut kilosu koruyucudur.
- Son 10 yılda Avrupa’da %10-40 arasında obesite artışı saptanmıştır.
- Bol sıvı alımı.
- Tuz kısıtlaması yapılmalı.
- Kalsiyum kısıtlaması yapılmamalı Normal Ca. Diyet – düşük kalsiyum diyet uygun değil.
- Oxalat içeriği yüksek besinler yenmemeli: Susam, Sosis, Ispanak, Çikolata, Kola içecekler
METABOLİK SENDROM: Tanı Kriterleri5 faktörden en az 3 tanesinin bulunması tanı koydurur:
- Bel çevresi erkekte 102cm kadında 88cmde fazla olması
- HDL erkekte 40, kadında 50 den az olması
- Trigliserid 150 ye eşit veya fazla olması (8 saat açlık sonrası)
- TA: 130/85 eşit veya fazla olması
- AKŞ: 110 veya fazla olması veya DM tanısı olması
- BMI < 18.5 düşük kilo 18.5-24.9 Normal 25-29.9 Kilolu >30 Obez
Metabolik sendrom ve taş hastalığı arasında etyolojik ve epidemiyolojik ortak noktalar var. Her 2 hastalık 20-70 yaş grubunda fazla. Santral obesite önemli faktördür.Türkiye’de erkeklerde %28; kadınlarda %40 prevalans (Genelde %35). Yaşla beraber görülme sıklığı artıyor. 40-49 yaş grubunda %50 sonraki yıllar %60 a kadar çıkıyor. Metabolik send. olan kişilerde taş oluşumu artıyor. HT olanlarda taş hastalığı 3 kat fazla; DM ve HL olanlarda yaklaşık 2 kat fazla. BMI yüksek olanlarda taş hastalığı fazla. Met Sendromu tüm komponentlerinde taş oluşum hızı artıyor. Hastalarda en çok ürik asit taşı saptanıyor. ÜRİK ASİT TAŞ OLUŞUMU: İdrar pH azalınca ürik asit ve sistin taşı oluşuyor: Vücut ağırlık artışı İnsulin direnci artışı Tip 2 DM de idrar pH DÜŞER KALSİYUM TAŞ OLUŞUMU BMI arttıkça idrar oxalat ve ca atılımı artar. İnsulin arttıkça idrar Ca artar. İnsulin direnci yüksek: High&sustained insulin response
Meslek & Stres + İlaçlar
Sedanter mesleği olanlarda fiziksel olarak çalışan işçilerden daha fazla taş hastalığı görülmektedir. (profesyonel ve yönetici grubunda kabul edilen oranlardan daha yüksek taş hastalığı bulunmaktadır; fiziksel olarak çalışanlarda ise daha düşük orandadır. Astronotların yerçekimi olmayan ortamda çevresel ve metabolik değişiklikleri araştırılmıştır: Uzay uçusu sonrası hiperkalsiuri, hipositraturi, pH düşüklüğü, düşük idrar hacminden dolayı ürik asit ve kCaOx taş oluşumu artmıştır. Zengin ülkeler ve toplumlarda hayvansal proteinleri fazla tüketmekten dolayı idrar kalsiyum, oxalat ve ve ürik asit atılımı artar. Strese maruz kalan kişilerde taş hastalığının fazla görüldüğü izlenmiştir. İlaçlar: Kadmiyum, Berilyum, Melamine maruz kalöak taş oluşumunu artırıyor.
